TÜRK ŞEHRİ URLA

Prepol Poroviç DOĞAN
Son yılların en gözde yerleşim birimi oldu Urla…
Başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin her yerinden Urla’ya gelip yerleşenler oldukça fazla.
Küçük bir kasaba iken yerleşik nüfusu yüz bine yaklaşan bir kent haline geldi. Yazın ise ikiye hatta üçe katlanıyor.
İzmir’in bu güzel ilçesiyle ilgili yeni bir kitap yayınlandı.
Kitabın adı, “TÜRK ŞEHRİ URLA”.
Adından da anlaşılacağı üzere kitabın bir iddiası var.
Bilinenin aksine Urla’nın bir Rum yerleşimi olduğu savı çeşitli belgelerle, kanıtlarla çürütülüyor.

Ege Üniversitesi Tarih Bölümü emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Tuncer BAYKARA ve Demokrasi Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Funda ADITATAR’ın (gururla belirteyim kardeşim olur) titiz araştırmalarına, son yıllarda Urla hakkındaki çalışmasıyla, kitabın yayınlanmasına desteğiyle İbrahim Özuysal da katkıda bulunmuş.

Urla üzerine tarih araştırmalarının buluştuğu kitap, en eski çağlardan itibaren fakat ağırlıklı olarak Osmanlı dönemi Urla tarihini aydınlatma amacını taşıyor.

1922 öncesi koşulların tüm Urla tarihini, toplum yapısını oluşturduğu algısına, hatta DAYATMASINA karşı, kentin bir Türk yerleşimi olduğu arşiv kayıtları, tarihi eserlerin incelenmesiyle irdelenerek değerlendirilmiş.

1090’lara kadar inen, 1300’lü yıllarda kesinleşerek devam eden Türk varlığı, nüfus, üretim faaliyetleri, mimari ve edebi eserler ve tarihi şahsiyetleriyle ortaya çıkarılmış.
Üç kısımdan oluşan kitabın I. Kısmında çocukluk ve gençlik yıllarının bir kısmını Urla’da geçiren Prof. Dr. Tuncer Baykara’nın 1950’lerin Urla’sından 2020’lere kadar uzanan Urla araştırmalarına eşlik eden aynı zamanda tarihi değer taşıyan otobiyografisi yer alıyor.

Ardından Urla tarihi, kronolojik olarak bölümlere ayrılarak iki kısımda irdelenmiş.
Klazomenai’den günümüze kadar Urla hakkındaki bütün tarihi belgeler, yazılı kaynaklar esas alınarak değerlendirilmiş.

1329’da Aydınoğlu Beyliği tarafından fethedilen Urla’nın Sakız adası ile Anadolu’ya uzanan kervan ticaretinin güzergahında öneminin arttığı vurgulanıyor.
Urla’nın şehir olarak ortaya çıktığı ve öneminin arttığı dönemin de Aydınoğlu Beyliği’nin kontrolüne girdikten sonra gerçekleştiği iddia ediliyor.

Urla’daki Rum nüfusunun XVIII. Yüzyıl sonrasında adalardan gelenlerle birlikte artış gösterdiği, önceki dönemlerde Türk nüfusunun ağırlıkta olduğu kitabın ana tezi olarak belirtilmiş.

Yeni bir tartışmayı alevlendirecek gibi görünen kitap, günümüzün gözde yerleşim birimi Urla hakkında birçok soruyu cevaplarken, yeni soruları da gündeme taşıyacak gibi görünüyor.